Βλάβες στους όρχεις

Α. Αμφοτερόπλευρη ανορχία

Οι ασθενείς παρουσιάζουν προεφηβικό άρρενα φαινότυπο, αποδεικνύοντας ότι υπήρξε ορχικός ιστός, τουλάχιστον κατά την ενδομήτριο ζωή. Θεωρείται ότι οι όρχεις μπορεί να χάνονται κατά τη διάρκεια της κύησης λόγω μόλυνσης, αγγειακού τραυματισμού, ή συστροφής. Η χαμηλή τεστοστερόνη πλάσματος και τα αυξημένα επίπεδα γοναδοτροπινών είναι χαρακτηριστικά ευρήματα και συνεπώς η αρρενοποίηση πρέπει να προκληθεί με τη χορήγηση τεστοστερόνης στην εφηβεία, και υποκατάσταση τεστοστερόνης για το υπόλοιπο της ζωής. Εντούτοις, ελλείψει οποιουδήποτε ορχικού ιστού, η στειρότητα δεν είναι θεραπεύσιμη.

Β. Κρυψορχία

1-1,5% των αγοριών έχει έναν από τους δύο όρχεις του εκτός της φυσιολογικής του θέσης. Το 50% των ασθενών με αμφοτερόπλευρη κρυψορχία και το 25% με μονόπλευρη παρουσιάζουν μετρίου βαθμού διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα. Ο φυσιολογικός όρχις πιθανόν να παρουσιάζει και αυτός μειωμένο αριθμό γεννητικών κυττάρων. Γενικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι όσο ψηλότερα έχει παραμείνει ο όρχις, τόσο μεγαλύτερη βλάβη παρουσιάζει, αν και οι αιτίες αυτού του γεγονότος, όσο και γενικότερα της κρυψορχίας δεν έχουν διαλευκανθεί. Θεραπευτικά απαιτείται η χειρουργική επαναφορά του όρχεως στη φυσιολογική του θέση. Ασθενείς που χειρουργήθηκαν πριν την ηλικία των 2 ετών παρουσιάζουν μικρή πτώση της γονιμότητάς τους ενώ πάντοτε παραμένει αυξημένη η πιθανότητα εμφάνισης κακοήθειας στον όρχι.

Γ. Συστροφή

Ένας στους 4000 εφήβους έχει ελαφρώς διαφορετική ανατομία στην πρόσφυση του όρχεως με αποτέλεσμα ο όρχις να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, να στραγγαλίζονται οι αρτηρίες και οι φλέβες του και να διακόπτεται η αιματική παροχή με αποτέλεσμα νέκρωση του όρχεως. Η μείωση της γονιμοποιητικής ικανότητας ωστόσο θεωρείται ότι οφείλεται σε κάποια προϋπάρχουσα βλάβη στους όρχεις ή λόγω δημιουργίας βλαβών και στο φυσιολογικό - μη συστραφέντα - όρχι. Ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι τη χειρουργική αποκατάσταση είναι ουσιώδους σημασίας. Έτσι ασθενείς που χειρουργήθηκαν έγκαιρα παρουσιάζουν μικρή πτώση της γονιμοποιητικής τους ικανότητας.

Δ. Sertoli cell only syndrome

Το σύνδρομο αυτό παρουσιάζεται σε ασθενείς με διάφορες παθολογικές καταστάσεις συνηθέστερη των οποίων είναι οι μικρο-ελλείψεις στο χρωμόσωμα Υ. Οι ασθενείς εμφανίζουν όρχεις στα κατώτερα φυσιολογικά όρια μεγέθους και αζωοσπερμία, ενώ φαινοτυπικά είναι φυσιολογικοί άρρενες. Ιστολογικά, στα σπερματικά σωληνάρια ανευρίσκονται μόνο κύτταρα Sertoli και φυσιολογικός διάμεσος ιστός, αλλά καθόλου σπερματικά κύτταρα. Παρά την απουσία σπερματικών κυττάρων στην ιστολογική εξέταση, σπερματοζωάρια μπορούν να ανακτηθούν μέχρι και στο 50% των ασθενών που υποβάλλονται σε βιοψία όρχεως.

Ε. Ορχίτιδα

Εκτός από την παρωτίτιδα, η οποία λόγω του εμβολίου είναι πλέον αρκετά σπάνια, ορχίτιδα μπορούν να προκαλέσουν η σύφιλη, η γονόρροια, η λέπρα και η λοιμώδης μονοπυρήνωση. Σε μεταπαρωτιδική ορχίτιδα καταλήγει το 30% των περιπτώσεων παρωτίτιδας και από αυτές το 10-30% είναι αμφοτερόπλευρες. Μήνες μέχρι και χρόνια αργότερα μπορεί να εμφανιστεί μόνιμη ορχική ατροφία ενώ σοβαρού βαθμού αμφοτερόπλευρη ορχίτιδα έχει ως αποτέλεσμα να εμφανιστεί δευτεροπαθώς υπεργοναδοτροπικός υπογοναδισμός και γυναικομαστία. Σε περιπτώσεις μη αντιστρεπτής βλάβης η μόνη λύση είναι οι τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Στ. Μυοτονική δυστροφία

Η μυοτονική δυστροφία προκαλεί πολύ καθυστερημένη χάλαση των μυών μετά από κάθε συστολή και οφείλεται σε μετάλλαξη στο χρωμόσωμα 19. Ορχική ατροφία συναντάται στο 80% των ασθενών αυτών κατά την οποία υπάρχει σοβαρού βαθμού σωληναριακή σκλήρυνση. Η υπογονιμότητα πιθανόν να οφείλεται σε αδυναμία του σπερματοζωαρίου να ενεργοποιηθεί για την ακροσωμική αντίδραση και τόσο αυτή όσο και η γενικότερη ορχική ατροφία δεν είναι θεραπεύσιμες.

Ζ. Κιρσοκήλη

Η κιρσοκήλη είναι διάταση του πλέγματος των σπερματικών φλεβών με αποτέλεσμα τηνπαλινδρόμηση του αίματος στις σπερματικές φλέβες. Το αίμα των όρχεων αποχετεύεται από ένα πλέγμα φλεβών, τις σπερματικές φλέβες, οι οποίες ανεβαίνουν πάνω από τον όρχι και μέσα από τον βουβωνικό πόρο περνούν στο εσωτερικό της κοιλιάς και καταλήγουν στην κάτω κοίλη φλέβα. Για πολλούς και διάφορους λόγους στις φλέβες αυτές παλινδρομεί το αίμα προς τα κάτω και διατείνονται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται και να ψηλαφώνται πάνω από τον όρχι. Η κιρσοκήλη δηλαδή είναι κάτι παρόμοιο με τους κιρσούς (φλεβίτις) που εμφανίζεται στα κάτω άκρα.

Η κιρσοκήλη είναι πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό, σε ποσοστό 10-15%, ενώ εμφανίζεται ακόμη συχνότερα στους άνδρες με προβλήματα γονιμότητας (20-40%) περίπου. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η κιρσοκήλη εμφανίζεται ΑΡ. Βέβαια όποιος άνδρας έχει κιρσοκήλη δε σημαίνει ότι θα έχει και πρόβλημα στο σπέρμα του. Οι μισοί περίπου άνδρες με κιρσοκήλη θα έχουν παθολογικό σπερμοδιάγραμμα. Εάν εμφανιστεί σε νεαρές ηλικίες μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη των όρχεων. Μπορεί επίσης να προκαλέσει ήπιο πόνο και ενόχληση στην πλευρά που εμφανίζεται.

Όταν η κιρσοκήλη δημιουργεί προβλήματα πρέπει να θεραπεύεται. Η θεραπεία της είναι χειρουργική. Υπάρχουν διάφορες επεμβάσεις αποκατάστασης κιρσοκήλης οι οποίες παρουσιάζουν μικροδιαφορές στην αποτελεσματικότητα και στις επιπλοκές τους. Η κεντρική ιδέα όμως όλων των επεμβάσεων αυτών είναι η σύγκλειση των σπερματικών φλεβών, έτσι ώστε το αίμα να μην παλινδρομεί προς τον όρχι και τον βλάπτει. Σήμερα η επέμβαση γίνεται μικροχειρουργικά, με μικρές τομές του ενός εκατοστού και δεν διανοίγεται το κοιλιακό τοίχωμα και μύες. Η νοσηρότητα της επέμβασης είναι μηδενική σχεδόν και η παραμονή του ασθενούς στην κλινική είναι μικρότερη από 24 ώρες.

Μετά από επέμβαση αποκατάστασης της κιρσοκήλης τα αποτελέσματα στο σπέρμα δε φαίνονται αμέσως. Θα πρέπει να περάσουν 4 έως 6 μήνες για να φανεί βελτίωση στις παραμέτρους του σπέρματος. Είναι πάντως πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς σε ποιο βαθμό θα διορθωθεί το σπέρμα και αν ο άντρας θα καταστεί τελικά γόνιμος.